انواع رنده های دستی نجاری

مقدمه

برای هموار کردن واز بین بردن پستی و بلندی های سطح چوب از وسیله ای به نام رنده استفاده می شود رنده های دستی از نظر جنس به دو دسته یعنی رنده های چوبی وفلزی تقسیم می شوند. اساس ساختمان این رنده ها تقریباً شبیه هم بوده که درباره هر یک از آنها در بخش های بعدی توضیحات لازم ارائه خواهد شد. رنده های از نظر کاربرد به سه دسته تقسیم می شوند.

1. رنده هایی که برای تسطیح چوب به کار می روند مانند رنده های قاچی، یک تیغ، دوتیغ، پرداخت ورنده بلند

2. برنده هایی که در شکاف زدن و فرم دادن قطعات اتصال به کار می روند، مانند رنده های طرح فرنگ (گرات) دوراهه، کنشکاف وغیره

3. رنده هایی که برای فرم دادن به چوب وایجاد قوس در سطح کار مورد استفاده قرار می گیرند مانند رنده های کاس وسینه ،بال کبوتری، افزار وغیری

شناسایی ساختمان رنده نجاری و قسمت های مختلف آن

v شاخ رنده نجاری : شاخ رنده در واقع همان دسته رنده می باشد که برای هدایت رنده روی چوب به کار می رود.شاخ رنده باید از چوب های محکم مانند ممرز، راش وغیره تهیه شده باشد و به وسیله اتصال گرات یا اتصال دیگر به کوله رنده (بدنه) متصل شده باشد.

v پشتی کوله: قسمت انتهایی رنده یا محلی که با دست راست گرفته می شود پشتی کوله نامیده می شود.

v دهانه رنده دستی نجاری: در داخل کوله رنده (بدنه رنده) یک شکاف برای قرار دادن تیغ رنده، گوه و همچنین آهن پشت تیغه ایجاد شده است. قسمت بالای شکاف را دهانه پوشال و قسمت پایین آن را دهانه رنده(جایی که تیغ از آن بیرون آید) می نامند.دهانه در رنده هایی که باید پوشال ظریف تری از روی کار بردارند باریک تر می باشد و در رنده هایی که پوشال بیشتری از سطح کار بر می دارند باید گشاد تر باشد.

v تیغه و پشتی رنده دستی نجاری :تیغه از مهم ترین اجزای تشکیل دهندهررنده است که به وسیله آن از روی چوب پوشال برداشته می شود. تیغه رنده را به شکل مربع مستطیل ساده می سازند البته شکل تیغه رنده بسته به رنده و نوع کاری که از آن انتظار داریم متفاوت می باشد.

v پشتی تیغه رنده نجاری: در رنده های دو تیغه و رنده های معمولی صفح فلزی، که دارای خمیدگی خاصی می باشد و هم عرضی با تیغه رنده است، به وسیله پیچی روی تیغه رنده قرار می گیرد که آن را پشتی تیغه می نامند. پشتی تیغه رنده باعث می شود پوشالی که به وسیله تیغه جدا شده دراثر برخورد با آن شکسته شده و به عقب برگردد.فاصله لبه پشتی با لبه تیغه حداکثر 3 میلی متر است.

v زاویه تیغه رنده نجاری : زاویه ای که در اثر تیز کردن تیغ رنده با پشت تیغ ایجاد می شود زاویه پخ تیغ یا زاویه گوه می نامند. اندازه زاویه تیغ رنده در رنده های معمولی مورد استفاده در کارهای صنایع چوب 30- 25 درجه می باشد. اگر این زاویه کمتر از 25 درجه باشد لبه تیغ کشیده و تیزی آن بیشتر می باشد. و اگر اندازه زاویه بیشتر از 25 درجه باشد پخ تیغ کم می شود وتیغه عمل رندیدن را به سختی انجام می دهد.

v زاویه قرار تیغ رنده نجاری : زاویه قرار تیغ رنده بستگی به نحوه قرار گرفتن تیغه در داخل کوله رنده دارد، یعنی هرچه تیغه رنده در داخل کوله (بدنه) عمود تر باشد درگیری تیغه با چوب بیشتر است و پوشال کمتری از سطح کار برمی دارد و برعکس هرچه این زاویه کمتر باشد (تیغه خوابیده تر باشد) درگیری تیغه با چوب بیشتر است و پوشال بیشتری از سطح کار برمی دارد.

v زاویه برش رنده نجاری: مجموع زاویه قرار تیغ و زاویه پخ تیغ (زاویه گوه) را زاویه برش می گویند.

v دکمه جای ضربه رنده نجاری: این دکمه در رنده های چوبی تعبیه شده است . اگر بخواهیم رنده را تنظیم کنیم ( تیغه را کم و زیاد می کنیم) یا این که تیغه را داخل کوله رنده خارج کنیم به وسیله چکش فلزی ضربه ای به دکمه وارد می کنیم که این ضربه باعث آزاد شدن تیغه از جایگاه می گردد.

v کفی رنده نجاری: کف رنده های چوبی را اغلب از چوب های فوق العاده سخت وصیقل پذیر ، مانند شمشاد، گلابی وغیره می سازند.

v جنس تیغه رنده نجاری: جنس تیغه رنده را از فولاد های ابزار (فولاد آلیاژی) تهیه می کنند چون تیغه رنده دائماً با چوب در تماس می باشد وعمل پوشال برداری را انجام می دهد بنابراین باید از فولادی استفاده کرد که مقاومت زیادی در برابر ساییدگی داشته باشد و تیغه دیرتر کند شود.

برای بالا بردن مقاومت تیغه رنده در برابر ساییدگی وضربه از آلیاژهای کرم، نیکل وغیره استفاده می شود. چون ساخت تمام طول تیغه در از فولاد آلیاژی مقرون به صرفه نیست و نیاز هم به این کار نمی باشد ، بنابراین فقط لبه برنده تیغه را از فولاد می سازند و بقیه را از آهن معمولی تهیه می کنند.

شناسایی انواع رنده دستی و کاربرد آنها

رنده قاچی:

رنده قاچی رنده ای است که برای صاف کردن و تصطیح چوب های دارای ناهمواری زیاد استفاده می شود .(عامل اصلی که باعث پوشال برداری زیاد می شود فرم لبه برنده تیغه رنده می باشد . دهانه رنده قاچی به دلیل ضخامت پوشال ایجاد شده نسبت به رنده های دیگر گشادتر است.و کف رنده قاچی از چوب های سخت مانند ممرز ساخته می شود. ابعاد تیغه و کوله رنده قاچی: پهنای تیغه رنده قاچی بین 24تا 33 میلی متر است و پهنای کوله رنده بین 41 تا50 و طول آن 240 میلی متر است . تیغه رنده قاچی تحت زاویه 45 درجه در کوله رنده قرار می گیرد. مقدار بیرون زدگی تیغه از کوله در رنده قاچی بیشتر از رنده های دیگر است.

رنده یک تیغ و دو تیغ

رنده یک تیغ: پس از رنده کاری با رنده قاچی هنوز سطح چوب دارای ناهمواری است که باید این ناهمواری را به وسیله رنده یک تیغ از بین برد و سطح چوب را تقریباً صاف کرد. همچنین از رنده یک تیغ برای یکنواخت کردن سطح چوب هایی که دارای پستی وبلندی کمی هستند استفاده می شود. عرض تیغه رنده یک تیغ 45 تا 51 میلی متر و کوله آن دارای عرض 61 تا 68 و طول 240 میلی متر می باشد.تیغه این رنده فاقد پشتی تیغه است و فقط یک تیغه دارد که داخل کوله رنده به وسیله گوه محکم می گردد. زاویه قرار تیغه در رنده یک تیغ 45 درجه است.

رنده دو تیغ : برای تسطیح بهتر کار و از بین بردن آثار به جا مانده از رنده یک تیغ از این رنده استفاده می شود. رنده دو تیغ از لحاظ شکل وابعاد شبیه رنده یک تیغ می باشد با این تفاوت که رنده دو تیغ از یک تیغه و یک پشت بند تیغ تشکیل شده است که در مجموع آن را رنده دو تیغ می نامند. کاربرد این رنده شبیه به رنده یک تیغ می باشد با این تفاوت که چون رنده دو تیغ در پشت تیغه دارای یک پشتی از جنس آهن می باشد در پوشال برداری ظریف به کار می رود. عرض تیغه رنده دوتیغ 48 تا 57 میلی متر است و طول آن 190 تا200 میلی متر می باشد و کوله آن دارای عرض 61 تا66 و طول 240 میلی متر و زاویه قرار تیغه در داخل کوله 45 درجه است.

رنده پرداخت: رنده پرداخت وسیله ای است که در آخرین مرحله کار و برای از بین بردن ناهمواری های احتمالی به جا مانده از رنده دو تیغ به کار می رود .(شکل 25-2) چون رنده پرداخت آخرین رنده ای است که برای تسطیح سطح کار مورد استفاده قرار می گیرد ، باید دقت کرد که تمام ناهمواری سطح کار برداشته شده وقطعه کار فاقد هرگونه ناصافی باشد.ابعاد تیغه وکوله رنده: تیغه رنده پرداخت شبیه رنده دوتیغ است با این تفاوت که پخ لبه تیغه پرداخت خیلی کمتر از تیغه رنده دو تیغ می باشد . همچنین فاصله پشت بند تیغ تا لبه تیغه در رنده پرداخت حدود 5/0 میلی متر است و به همین دلیل خاصیت پوشال برداری عرضی بین 61 تا66 و طول 220 میلی متر و زاویه قرار رنده پراخت بین 48 تا 50 درجه می باشد.

رنده بغل (رنده بغل دوراهه) :

برای ساخت اتصال نیم نیم و دوراهه کردن نر تخته های چوبی از رنده بغل یا رنده دو راهه استفاده می شود ه از نظر عمق و پهنای دو راهه محدودیتی ندارد. رنده بغل به صورت چوبی وفلزی در اندازه های مختلف وجود دارد تیغ رنده بغل به عرضی 21، 24، 27 و 30 میلی متر ساخته می شود در واقع پهنای تیغ در کف رنده برابر با تمام پهنای کوله رنده است. قابل ذکر است که رنده بغل یکی از انواع رنده های دو راهه است ه به شرح مشخصات آن می پردازیم.رنده دو راهه ساده: دو راهه یعنی پله دار کردن امتداد طولی یا عرضی لبه چوب ها، مانند لبه درها، جای شیشه قاب ها و غیره. برای دوراهه کردن از وسیله ای به نام رنده دوراهه ساده استفاده می شود که این رنده، فاقد گونیای متحرک بوده وفقط عمق آن قابل تنظیم است.

رنده دوراهه متغیر (قابل تنظیم ) این رنده معمولاً تمام فلزی ونست به رنده ساده دارای کارآیی بیشتری می باشد. این رنده دارای گونیای متحرک وتیغه قابل تنظیم است که به وسیله آن می توان عمق وعرض رو راهه را تنظیم کرد.

رنده کنشکاف: هرگاه بخواهیم روی ضخامت یا عرض چوب، شیاری موازی با لایاف ایجاد کنیم از رنده کنشکاف یا کنجشکاف استفاده می کنیم. این رنده ها به دو صورت چوبی وفلزی وجود دارد که نوع فلزی آن کارآیی بیشتری دارد ودارای گونیای متغیر است. رنده کنشکاف دارای تیغه های متفاوتی است که بر اساس عرض قطعه کار مورد نظر، انتخاب می شود. اندازه عرض تیغه ها معمولاً بین 2 تا 16 میلی متر متغیر می باشد.قسمت های مختلف رنده کنشکاف: این رنده دارای قسمت های مختلفی می باشد که هر یک وظیفه خاصی دارد . تیغه رنده کنشکاف در قسمت انتهایی دارای یک برگشتگی می باشد تا بتوان به راحتی تیغه را از داخل کوله خارج نمود.

رنده گرات :

یکی از رنده هایی که برای ساخت اتصالات ، مورد استفاده قرار می گیرد، رنده گرات یا طرح فرنگ است. این رنده خود به دو دسته تقسیم می شود:

1. رنده کف طرح فرنگ

2. رنده زبانه طرح فرنگ

رنده کف طرح فرنگ: به وسیله این رنده می توانیم به راحتی فاق اتصال طرح فرنگ را ایجاد کنیم.قسمتهای مختلف آن شامل دسته ، مهره تنظیم عمق ، عمق سنج می باشد . تیغه این رنده به شکل L در اندازه های مختلف ساخته می شود وپخ آن به طرف بالای رنده قرار می گیرد. رنده طرح فرنگ نیز به دو صورت چوبی وفلزی وجود دارد.

رنده زبانه طرح فرنگ: این رنده در واقع شبیه اره طرح فرنگ عمل نموده و روی قطعه کار در جهت طولی و عرضی، زبانه ایجاد می کند. این رنده ها بیشتر به صورت چوبی می باشند. تیغه این رنده طوری داخل کوله قرار می گیرد که حین کار از یک قسمت قطعه کار پوشال بیشتر و از قسمت دیگر یعنی لبه آن پوشال کمتری بردارد و در واقع زبانه طرح فرنگ ایجاد شود.

رنده بال کبوتری :

این رنده به علت شباهت زیادی که به بال کبوتر در حال پرواز دارد به رنده بال کبوتری معروف است . از این رنده برای رندیدن قوس های داخلی، خارجی وپشتی صندلی ها و جاهایی که رنده های معمولی کارآیی ندارد استفاده می شود. این رنده کاملاً از فلز ساخته شده و دارای دو دسته است که تیغه آن به وسیله یک پیچ در داخل کوله محکم می شود. طول کوله رنده بال کبوتری 250 میلی متر و عرض آن 54 میلی متر است. رنده بال کبوتری را می توان یک رنده دو منظوره نامید؛ چون اگر به جای تیغه رنده لیسه ای در کوله رنده قرار دهیم می توان از آن برای پرداخت کاری استفاده کرد. در این حالت زاویه لیسه بیشتر از زاویه تیغه بال کبوتری است و تقریباً مثل رنده خشی عمل می کند.

رنده کاس وسینه :

برای رنده و پرداخت کردن قسمت هایی از قطعه کار که محدب و مقعر(کاس وسینه) می باشند مثل پشتی انواع صندلی وغیره از این رنده (رنده کشتی یا رنده آمریکایی) استفاده می شود. کف این رنده از نوعی ورق فولاد فلزی ساخته شده است که دارای قابلیت ارتجاعی بوده و با پیچی که برای این کار تعبیه شده است می توان آن را به حالت محدب ومقعر در آورد.

رنده بلند یا رنده دستگاه:

رنده های معمولی قادر به تسطیح چوب های ناهموار خیلی بلند مثلاً با طول 1 متر نمی باشند. زیرا کوتاه بودن بدنه آنها باعث می شود که رنده به صورت موجی در داخل پستی وبلندی حرکت کند وقادر نباشد عمل رندیدن را به درستی انجام دهد. برای حل این مشکل رنده هایی ساخته شده که طول کوله آنها از رنده های معمولی بیشتر است. این رنده ها را رنده بلند یا رنده دستگاه نامیده اند. رنده بلند در دو نوع چوبی و فلزی وجود دارد. کوله رنده بلند دارای طول 60 و عرض 61 تا 78 میلی متر است و تیغه آن دارای عرض حد ود 57 میلی متر و زاویه برش 45 درجه می باشد. در رنده های بلند چوبی کوله رنده را از چوب های سخت و نسبتاً محکم ممرز، افرا، راش و غیره می سازند.

رنده خشی:

رنده خشی عمل تسطیح یا پرداخت چوب را انجام نمی دهد بلکه چون تیغه آن دارای شیار می باشد می توان از آن برای برطرف کردن ناهمواری های کوچک در سطح کار وهم چنین پاک کردن سریشم و مواد اضافی روی چوب استفاده کرد. یکی دیگراز موارد استفاده رنده خشی ایجاد سطح چسب بیشتر بین دو قطعه چوب است، چون اگر بخواهیم دو قطعه چوب را که هر دو کاملاً پرداخت شده اند به هم بچسبانیم به دلیل وجود اصطکاک کم اتصال محکمی بر قرار نمی شود برای رفع این عیب به وسیله رنده خشی روی سطح چوب را خط می اندازیم. زاویه قرار تیغه داخل کوله 75 تا 80 درجه وتقریباً به کالت عمودی قرار گرفته است. هرجه زاوه قرار تیغه در داخل کوله کمتر باشد پوشال بیشتری بر می دارد و بر عکس هرچه زاویه عمودتر باشد پوشال کمتری برمی دارد. تیغه رنده خشی دارای طول 190 و ضخامت 25/2 و عرض 45 میلی متر و زاویه پخ تیغه این رنده نیز مانند رنده های دیگر 25 درجه است.

رنده های آهنی (فلزی):

امروزه چون رنده های چوبی کمتر تولید می شود و بیشتر کارگاه ها دارای رنده های فلزی هستند لازم است که هنر جویان با قسمت های مختلف رنده فلزی معمولی نیز آشنا شوند تا بتوانند با این رنده عمل رندیدن و تسطیح سطح چوب را انجام دهند.

مزایای رنده های فلزی نسبت به رنده های چوبی :

1. رندیدن دقیق وظریف قطعه کار.

2. دوام زیاد قطعات رنده.

3. سهولت تیظیم تیغ رنده.

4. عدم تغییر فرم کف رنده در مدت طولانی.

5. داشتن مشته که باعث مسلط شدن بیشتر بر روی کار می شود.

معایب رنده های فلزی نسبت به رنده های چوبی:

1. سنگین بودن رنده فلزی

2. زنگ زدن کوله رنده(به خصوص در محیط مرطوب).

3. چسبیدن صمغ چوب به کف رنده.

4. گران بودن

رنده نجاری فلزی معمولی:

اجزای تشکیل دهنده رنده های فلزی مشابه قطعات به کار رفته در رنده های چوبی است که به صورت تکامل یافته تر تولید و عرضه شده اند.

قطعات تشکیل دهنده رنده فلزی: 1- بدنه (کوله) . 2- مشتی رنده (شاخ رنده ) و پیچ نصب آن به بدنه. 3- آهن پشت تیغه همراه اهرم(گوه) و پیچ محکم کننده تیغه با آهن پشتی. 4- تیغه. 5- دسته رنده (چوبی) 6- جایگاه تیغه وضمایم آن. 7- فنر پیچ تنظیم 8- پیچ تنظیم قور باغه ای. 9- پیچ ثابت کننده جایگاه به بدنه.10- پیچ اتصال تیغه به پشت بند تیغ.11- پشت بند تیغه. 12- پیچ اتصال دسته چوبی به کوله.

رنده نجاری کله چوب :

رنده های معمولی اغلب برای رندیدن در جهت الیاف چوب ساخته وطراحی می شوند و برای رندیدن در جهت عمود بر الیاف کله چوب ها مناسب نمی باشد چون باعث شکسته شدن الیاف می گردد. دلیل اصلی این کار مناسب نبودن زاویه قرار تیغه در این گونه رنده ها می باشد.برای رفع این عیب از رنده مخصوصی به نام رنده کله رند که زاوه قرار آن روی قطعه کار بین 15 و 10 درجه می باشد، استفاده می شود قرار گیری تیغه در این زاویه باعث می شود که قدرت برخورد تیغه با الیاف زیاد شده و قادر به قطع الیاف چوب باشد .

قسمت های مختلف رنده چوب:

ساختمان این رنده نسبت به رنده های دیگر بسیار ساده بوده وبه دلیل اینکه هنگام کار، رنده داخل دست قرار می گیرد بنا براین فاقد دسته است. قسمت های مختلف این رنده در شکل های نشان داده شده اند.

شناسایی اصول تنظیم تیغه و نگهداریرنده نجاری

برای رنده کاری قطعات چوبی، تنظیم کردن تیغه رنده یکی از اصول اساسی می باشد. برای تنظیم تیغه در رنده های چوبی باید با توجه به نوع رنده و مقدار پوشالی که می خواهیم از سطح کار برداریم تیغه را با ضربه چکش داخل کوله تنظیم و گوه پشت تیغه را محکم کنیم . باید توجه داشته باشید که تیغه نباید بیش از حد از کوله رنده خارج شود زیرا در سطح کار گیر رده وعمل رندیدن قطعه کار انجام نمی گیرد.

شناسایی اصول رعایت نکات ایمنی ضمن رنده کاری در نجاری

رعایت اصول ایمنی امری است کاملاً اجتناب ناپذیر زیرا عدم رعایت آنها علاوه بر ضرر و زیان مالی گاهی برای نیروی انسانی ، که همواره مهم ترین عامل کار و تولید محسوب می گردد خطرات جدی قرار گیرد. در این قسمت به نکات کلی ایمنی اشاره شده و نکات اساسی مربوط به ایمنی ابزارآلات در بخش دستور العمل های عملی ذکر شده است.

1- همواره کف کارگاه را تمیز نگاه دارید. به همین منظور برای جمع آوری ظایعات چوب آلات و دپوی آن محل مناسبی در نظر بگیرید، در غیر این صورت افراد همیشه با آنها برخورد کرده و به زمین سقوط می کنند بدیهی است شرایط نا امن شده و امکان ایجاد سانحه افزایش می یابد .2- پس از تیز کردن تیغه رنده برای کنترل تیزی تیغه نباید از طریق لمس تیغه با دست اقدام نمایید. برای این کار می توانید از کاغذ استفاده کنید . روغن کاری کف رنده را با دست انجام ندهید زیرا ممکن است تیغه به دست صدمه بزند، برای این کار از پارچه آغشته به روغن استفاده کنید.4- قبل از کار با رنده ها لازم است نحوه عملکرد آنها را به خوبی فرا بگیرید تا بتوانید به روش اصولی از آنها اتفاده نمایید و کمتر دچار سانحه شوید.

شناسایی اصول رنده کاری چوب

برای کار با هر رنده لازم است آموزش های مورد نیاز به فراگیر ارائه شود ولی کار با کلیه برنده های چوبی و فلزی تابع اصول کلی زیر است: توصیه می شود با توجه به اهمیت موضوع توجه لازم به آن معطوف گردد.قابل ذکر است قسمت دستور العمل های کار عملی مسائل تخصصی هر رنده جداگانه بیان شده است.1- همواره رنده مناسب اجرای پروژه را انتخاب نمایید 2- براساس نوع رنده و مقدار پوشالی که باید از سطح کار گرفته شود رنده را تنظیم نمایید.(شکل 73-2) 3- قطعه کار را به طور صحیح به گیره میز کار یا به وسیله دستی یا قلاب و قطعات کمکی روی صفحه میز کار محکم نمایید.4- رنده را در جهت الیاف قطعه کار به کار گیرید.5- در انجام عمل رنده کاری نیروی مورد نیاز برای رندیدن را به طور صحیح اعمال نمایید.

شناسایی سرویس و نگهداری رنده نجاری

برای سرویس ونگهداری رنده نکات زیر را باید رعایت کرد: 1- تیغه رنده ها همیشه تیز و آماده به کار باشند. زیرا تیغه کند باعث ناصافی سطح کار شده و انرژی شما بیهوده تلف می شود.2- کف رنده باید عاری از هر گونه چسب ومواد زاید دیگری باشد.3- برای این که قطعه کار گونیایی شود باید کف رنده ها کاملاً هموار باشد و هر چند مدت یک بار کف رنده ها را مورد بررسی قرار داده وصافی سطح کف را کنترل کنید.4- هر چند وقت یک بار قسمت های مختلف رنده را باز و آنها را روغن کاری کنید. 5- تیغه های رنده که دارای پریدگی و ناصافی هستند و از حالت گونیایی شده اند باید با ماشین سنگ کن کاملاً تیز وگونیایی شوند. 6- قطعه کار را به طور صحیح به گیره یا میز کار محکم کنید طوری که تیغه هنگام رندیدن سطح چوب با گیره یا مانع نگهدارنده برخورد نکند. 7- رنده را روی لبه میز کار قرار ندهید بلکه آن را داخل گودی میز وبه پهلو قرار دهید تا به تیغه آن صدمه ای نرسد.

نویسنده : رضا گلستان زاده (هنر آموز فنی حرفه ای)

http://lignine.blogfa.com