چگونه یک کارگاه معرقکاری راه اندازی کنیم ؟

کارگاه معرق کاری خانگی و راه اندازی آن برای علاقه‌مندان به معرق کاری در خانه چالشی مهم است. هنر های چوبی به دلیل ذات چوب و طبیعت آن همواره مورد توجه بسیاری بوده است. چه آن ها که خریدار یا دارنده آثارند و یا هنرمندانی که خالق آن ها هستند. در این پست آیچوب، چالش ها و نیاز های راه اندازی یک کارگاه معرق خانگی را بررسی می کنیم.

در شروع نوشته فرض را بر این می نهیم که خواننده از هنر معرق تنها علاقه آن را دارد! و هنوز دست به کمان نشده است.

معرق را از کجا شروع کنم؟ معرق کاری را کجا بیاموزم؟ راه اندازی کارگاه معرق کاری چه میزان هزینه دارد؟ یادگیری معرق چقدر طول می کشد؟ ابزار کارمعرق کاری چیست و چقدر هزینه دارد؟ به چه فضایی با چه امکاناتی نیاز دارم؟! آیا وام یا امتیازی خاص به من تعلق می گیرد؟ آیا درآمدی از معرق کاری خواهم داشت؟ مشتری های من چه کسانی هستند و پرسش‌هایی مانند آن اگر ذهن شما را به چالش کشیده است می توانید این نوشته را بخوانید.

در ابتدا تعریفی کوتاه از هنر معرق چوب:

معرق اسم مفعول واژه عربی “رقاع” به معنی تکه‌تکه بودن است، هنری که با کنار هم قرار دادن قطعات ریز تشکیل یک اثر بزرگ‌تر را می دهد.

برای راه اندازی کارگاه معرق کاری چگونه و از کجا شروع کنم؟

معرق چوب یک فن و هنر هست؛ بنابراین برای ورود به آن نیاز به آموزش و سپس تجربه برای رسیدن به مهارت دارید. در قدم نخست و آموزش آن چند راهکار پیش روست که نام می بریم.

– آموزش در سازمان فنی و حرفه ای:

 شاید بهترین نه؛ اما ارزان‌ترین راه موجود می تواند استفاده از کلاس های رایگان سازمان فنی و حرفه ای باشد (که من هم سال ها پیش از این گزینه استفاده کرده بودم). برای این منظور به شعبه های فنی حرفه ای شهر خود مراجعه و درخواست ثبت نام می کنید. البته در سال های گذشته بسیاری از رشته های هنرهای چوبی (معرق، منبت، گره چینی، ارسی و…) در مراکز فنی و حرفه ای حذف یا با درودگری و ام دی اف جایگزین شده‌اند. گویا این سازمان با کاهش شدید بودجه دست به گریبان است. مخصوصاً در شهرستان ها این کمبود حتی در دوره های در حال اجرا هم به شدت حس می شود (در حد استفاده چند باره از پیچ های ام دی اف مصرف شده!).

 دوره آموزش معرق طبق سرفصل سازمان فنی و حرفه ای ۷۰ روز یا ۳۰۰ ساعت زمان خواهد برد و طی این دوره هنرجو مهارت معرق‌کار درجه دو را کسب می کند.

طی این دوره ۳۰۰ ساعته هنرجو با محیط کارگاه، مفاهیم ایمنی در کار و کارگاه، ابزار اولیه، متریال های مورد استفاده، انواع چوب های طبیعی و صنعتی، سبک ها و طرح های مختلف در معرق، انواع برش و شیوه درست برش، شیوه های انتقال طرح روی چوب، پازل کردن طرح و ساخت کلیشه، چسباندن کار، رنگ و پرداخت نهایی و … آشنا می شود. کانون ها و سازمان میراث فرهنگی نیز در بعضی مراکز چنین کلاس‌هایی برگزار می کنند که معمولاً رایگان هست و کیفیت مناسبی دارد.

– آموزشکده های آزاد و کانون های هنری:

فراگیری معرق چوب در کانون ها یا آموزشگاه های آزاد هنری معمولاً کیفیت بیشتری داشته؛ اما رایگان نیست. هر آموزشگاه با توجه به اساتیدی که در اختیار دارد و امکاناتی که ارائه می دهد مبلغی را با عنوان شهریه طلب می‌کند. در مواردی نیز تهیه متریال و مواد مصرفی (چوب، تیغه، چسب و…) با هنرجو می باشد. آموزش گاه های فعال و پر سابقه گاهی از بین هنر جویان خود به آنها که نظم و استعداد بیشتری نشان دهند پیشنهاد ادامه فعالیت پس از پایان دوره را می دهند. در مقایسه با آموزش در فنی و حرفه ای و دیگر موارد اشاره شده در بالا شخصاً تعلیم در آموزش گاه و تحت نظر استادی شناخته شده را پیشنهاد می‌کنم.

حداقل ها برای راه اندازی کارگاه معرق کاری خانگی

طی دوره آموزش معرق قطعاً با ابزار و کالاهای مورد نیاز آشنا خواهید شد و دید بازی نسبت به این هنر پیدا می کنید ودرک ابزار و حداقل های لازم برای شما آسان خواهد شد؛ اما به‌طور خلاصه و جهت آشنایی اشاره خواهم کرد.

حداقل های مورد نیاز شما برای یک کارگاه معرق‌کاری خانگی یک میز استاندارد کار، چهار پایه استاندارد، پیشکار معرق، کمان اره، تیغه های مناسب کمان اره مویی، چکش صد گرمی، انواع میخ سایه، انواع چسب (چسب چوب، چسب کالک، چسب صنعتی، چسب فوری) و چوب های مورد نیاز برای برش، زیر کار و چوب های کلیشه خواهد بود. همه موارد بالا را می توان برای شروع در یک اتاق ۹ متری نیز جای داد. تهویه و نور کافی را فراموش نکنید.

در کنار موارد بالا قطعاً قفسه‌هایی برای نگهداری و دسته بندی چوب های مورد استفاده در معرق‌کاری، گیره‌هایی برای پرس کردن، سمباده های دستی و برقی، پولیشر، پمپ باد و پیستوله رنگ و … را هم نیاز خواهید داشت که بسیاری را می توانید در مراحل دیگر و در زمان توسعه کار خود تهیه کنید. قطعاً حین آموزش با ضرورت هر یک آشنا خواهید شد. بیش از هر چیز نظم و نظافت در محیط کارگاه (هر چند کوچک) را سر لوحه خود قرار دهید.

نوشته ” چگونه راه اندازی کارگاه نجاری خانگی” را اینجا بخوانید.

ابزار اولیه مورد نیاز کارگاه معرق خانگی:

میز:

طول و عرض میز می تواند تابعی از فضای مورد استفاده شما باشد اما برای شروع یک میز ۱۰۰*۱۲۰ سانتیمتر کافی است. در نظر داشته باشید که سطح میز تنها فضای برش شما نیست و معمولاً تابلو یا پروژه در حال اجرا نیز روی آن قرار می گیرد. مهم‌ترین نکته‌ی قابل توجه در مورد میز ارتفاع استاندارد آن است. ارتفاع سطح میز تا کف را حدود ۸۰ سانتیمتر در نظر بگیرید. پیشنهاد می کنم میز را با اسکلت فلزی، کمی سنگین و دارای کشو بسازید.

سه پایه:

سه پایه در کنار میز مورد استفاده شما خواهد بود. تنها نکته‌ی قابل اشاره در مورد سه پایه یا صندلی داشتن ارتفاع مناسب (تقریباً ۵۰ سانتیمتر) با فیزیک بدنی شماست. ارتفاع سه پایه یا صندلی را طوری تنظیم کنید که کاملاً مسلط به قطعه در حال برش باشید. فیزیک و استایل نشستن هنگام کار کردن بسیار مهم هست.

پیشکار:

پیشکار احتمالاً فضایی است که بیشترین استفاده را از آن در کنار اره مویی خواهید داشت. پیشکار نقش تکیه گاه شما هنگام برش را بر عهده می گیرد. اندازه پیشنهادی برای پیشکار ۲۵*۱۵ سانتیمتر است که این اندازه می تواند به دلخواه و با توجه به نیاز هنرمند تغییر نماید. روی پیشکار شیارهایی برای قرار گیری قطعه در حال برش قرار می گیرد.

معمولاً یک شیار قوسی شکل در وسط و شیاری باریک‌تر در کناره های پیشکار قرار دارد. شیار قوسی برای هنرمندان راست دست قوس رو به چپ و برای معرق‌کاران چپ دست قوس رو به راست دارد. شیار باریک‌تر در کناره‌ی چپ یا راست نیز معمولاً برای برش قطعات ریزتر به کار می رود. پیشکار را می توانید با صفحات ام دی اف ساخته و به میز پیچ کنید (طوری که سر پیچ مانع گردش آزاد قطعه کار نشود) یا به‌صورت آماده خریده و روی میز محکم کنید.

کمان اره:

اولین ابزاری که در معرق‌کاری با آن سر و کار خواهید داشت کمان اره مویی است. یک کمان اره مناسب نوید برشی راحت تر و البته درست تر را به شما خواهد داد. کمان های لوله ای و تسمه ای دو مدل رایج در بازار است که از این بین نوع لوله پیشنهاد من هست. سعی کنید هنگام انتخاب کمان اره علاوه بر جنس و شکل کمان به دسته و نوع و جنس پیچ های خروسکی (در انواعی از کمان، گیره به جای پیچ خروسکی نصب شده که پیشنهاد بهتری است) نیز توجه کنید. جنس های ارزان بسیار زود هرز شده و توانایی نگهداشت تیغه را ندارند. به هیچ عنوان فشار بیش از حد به کمان اره برای جایگذاری تیغه اعمال نکنید، دیده شده هنرآموز از تیغه‌هایی که از ناحیه‌ی انتهایی شکسته شده با جمع کردن بیش از حد کمان استفاده دوباره می کند.

 در نظر داشته باشید که برای کارهای بزرگ‌تر که نیاز به پازل کردن ابتدایی دارید دهانه کمان اره‌هایی معمولی ممکن است کوتاه باشد؛ در این صورت نیاز با خرید کمان اره با دهانه بزرگ‌تر دارید که در بازار موجود و به‌راحتی قابل تهیه هست.

تیغه اره:

از جمله مصرفی های هنر معرق‌کاری چوب تیغه های آن است. شاید پیشرفته‌ترین قطعه مورد استفاده شما هم این قطعه خاص و ظریف باشد. تیغه از لحاظ شکل ظاهری (پین دار و غیر پین دار و…)، ترتیب و شکل قرار گیری دندانه ها (آهن بر، پا ملخی، اسپیرال و…) و اندازه یا نمره تیغه (صفر یک، صفر دو و…) قابل دسته بندی است.

با وجود تیغه های فراوان نامرغوب و تقلبی در بازار حتماً از اساتید با تجربه در این مورد مشورت بخواهید.

چوب:

متریال اصلی مورد استفاده شما در معرق، چوب است. چوب‌هایی برای زیر کار، چسباندن طرح برای پازل کردن و چوب‌هایی برای اثری که در حال خلق آن هستیم. دو مورد نخست نامبرده شده معمولاً چوب های صنعتی و فراوری شده مانند انواع سه لایی و چند لایی و پلای وود هست و سایر چوب ها نیز از چوب های طبیعی با طیف های رنگی و نقش و نگار گوناگون استفاده می شود. در معرق ایرانی از بیش از ۷۰ گونه چوب استفاده می شود.

سایر ابزار:

انواع چسب، چکش ۱۰۰ گرمی، میخچه و میخ سایه، انواع کاغذ سمباده، مشتی، کمانگیر، میخ کش و انبر، دریل دستی، پیچ دستی و … را می توان از دیگر ابزار های مورد استفاده برای شروع معرق‌کاری چوب نامید.

هزینه اولیه راه اندازی کارگاه خانگی معرق چوب:

برای شروع کمتر از یک میلیون تومان بدون در نظر گرفتن هزینه های آموزش اولیه با این فرض که هزینه ای برای مکان کارگاه نداشته‌اید.

چه چیزی بسازم؟

پرسش میلیون دلاری همین هست! احتمالاً حین کار و آشنایی با روند بازار به آن خواهید رسید؛ اما به تجربه می توان گفت که هر چه ترکیب هنر با جنبه‌ی های کاربردی بیشتر باشد می توانید انتظار بیشتری برای فروش داشته باشید. میزهای معرق، تخته نرد و صفحه شطرنج، کارهای ترکیبی معرق مشبک سه بعدی و … مثال‌هایی هست از این دست.

کجا و چطور بفروشم؟

پرسش میلیون دلاری دوم! به‌طور کلی و به تجربه دو راهکار را می توانم پیشنهاد کنم. نخست فروش در فضای مجازی از طریق ایجاد فروشگاه، پیج های اینستاگرام و با استفاده از فروشگاه های واسط و دوم فروش در فضای حقیقی. راه حل نخست را گذر می‌کنیم؛ اما در فضای حقیقی بازاریابی و فروش کار واقعاً دشواری هست و معمولاً توسط اساتید با سابقه تر و با توجه به تقاضای کمتر برای هنر تسخیر شده‌اند. به زبان ساده تر جزیره های فروش توسط اساتید پیشکسوت و قدیمی تر تسخیر شده‌اند و پیدا کردن جزیره جدید دشوار است مگر اینکه با ایده پردازی یا ایجاد رابطه برای خود جزیره بسازید! میراث فرهنگی هم گویا کمک‌هایی ارائه می کند که می توانید با مراجعه به آنها پیگیر باشید.

مزایای خاص؟!

سابقا با گذراندن دوره ۳۰۰ ساعته فنی و حرفه ای و تایید بازرس سازمان میراث فرهنگی و معرفی آن به تامین اجتماعی امکان دریافت دفترچه بیمه ( بازنشستگی و سلامت) با مبلغ ناچیزی فراهم بود اما گویا این روال نیز مانند بسیاری امور دیگر به خنسی مزمن برخورد کرده و منتفی یا بسیار سخت شده است! بابت وام هم شخصا پیگیر نشدم اما حدس پیچ و خم دریافت آن چندان سخت نیست!

توجه : منبع اصلی  این مقاله از وبسایت ای چوب میباشد .